Metal'İn Doğuşu

Heavy Metal ne zaman başladı? Buna yanıt vermek oldukça zor. Bu konuda isim yapmış Rock yazarlarının çoğu ilk Heavy Metal eserleri olarak Kinks grubunun "You Really Got Me" ve Who'nun "My Generation" şarkılarını gösterirler. 1964'e denk düşen bu parçaları Modern Heavy Metal parçaları ile karşılaştırdığımızda, nesine Metal dendiğini pek anlamasak da uzmanlar öyle diyorlarsa bir bildikleri vardır. Müzik yaşantısını hala sürdüren Alice Cooper (Gerçek adıyla Vincent Fournier), lise yıllarında kurduğu grubu The Spiders ile ilk gerçek Heavy Metal'ci ünvanını tartışmasız bir şekilde alır. Gerçi Cooper'ın da günümüzdeki anlamıyla Metal yapmaya başlaması 1971 tarihli klasiği "Love It To Death" ile olur.
1966 ile birlikte sözsel ve enstrümantel sertliğini yavaş yavaş artıran Rock, kökleri olan Rock n'Roll ve Blues'dan biraz daha uç noktalara kaymış ve "Hard Rock" tabiri ilk defa kullanılmaya başlanmıştır. 1965-1970 yılları arasında
müziklerine Hard Rock denilebilecek gruplar da doğmaya başlamıştır. Golden Earring, Cream, Jimi Hendrix Experience, Led Zeppelin, Vanilla Fudge, Iron Butterfly, Steppenwolf, Blue Cheer, MC5, Deep Purple, Grand Funk Railroad, Free, Uriah Heep, Mountain, Humble Pie, Bloodrock, Black Widow, Cactus ve Black Sabbath bu türün öncüleri arasındadır. Heavy Metal terimi ise ilk kez Steppenwolf'un ünlü parçası "Born To Be Wild"da, motosiklet gürültüsünü tanımlayan "heavy metal thunder" tamlamasında kullanılmıştır.
Cream ve Jimi Hendrix Experience, Heavy Metal'e ticari anlamda hayat veren ilk gruplardır. "Sunshine Of Your Love" ve "White Room"daki sert Eric Clapton gitarları ile Cream, yıllar sonra kurulacak Metal gruplarını derinden etkilemiştir. Bir diğer efsanevi grup ise Heavy Metal'in en büyük efsanesi Jimi Hendrix'in taşkın gitarını temel alan Jimi Hendrix Experience'dır. "İnsanlar salamura gibi üstüste yığılmışlardı. Onları harekete geçirmek için gürültülü müzik yapmaya karar verdim" diyen Hendrix bir bakıma Heavy Metal'in de temel mesajını vermektedir. Iron Butterfly da 19 dakikalık unutulmaz klasiği "Inna Gadda da Vida" ile daha sonraları bu tarz müziğin önemli unsurları olacak uçup giden davul ve gitar sololarına ilk örnekleri vermiştir.
ABD'de Bad Company ve UFO gibi gruplar patlama öncesi Heavy Metal'in temelini oluştururlarken, asıl patlamayı gerçekleştirecek gruplar İngiltere'de kurulma aşamasındadır. Deep Purple klasik müziğe de yakın tarzda ilk albümlerini yayınlarken, daha depresif söylemiyle Led Zeppelin Hard Rock ile Heavy Metal arasındaki ince çizgide durmaktadır. Ama bir grup vardır ki patlamanın tek başına ateşleyicisi olacaktır: Black Sabbath. 70'lerin başında Hard Rock / Heavy Metal tarzı müziğin kralları sayabileceğimiz bu üç İngiliz grubuna kısaca değinmekte fayda var.

Deep Purple, Rock dünyasında o ana kadar görülmemiş kompozisyonlar ve cesaret isteyen enstrümantel teknikler getirmiştir. Bunda iyi bir klasik müzik dinleyicisi olan Jon Lord ile gerçek bir gitar ustası olan Ritchie Blackmore'un payı büyüktür; tabii bir de muhteşem sesiyle Ian Gillan'ın. Progressive Rock örnekleri sayabileceğimiz ilk üç albümünün ardından bir de Londra Senfoni ile klasik müzik konseri veren ve bunu albüme döken grup, biraz da Blackmore ve gruba yeni giren Gillan'ın baskıları ile daha sert müziğe döner ve muhteşem "In Rock" 1970'de yayınlanır. Bunu izleyen "Fireball" ve "Machine Head" gruba Hard Rock krallığını getirecektir. "In Rock"tan muhteşem "Child In Time" ve "Machine Head"den unutulmaz "Smoke On The Water" gruba tartışılmaz bir konum kazandırmıştır. "Fireball", "Highway Star" ve daha sonraki eserlerinden "Burn" gibi enerjik parçaların yanında "Lazy", "Mistreated" gibi depresif parçalar ile adlarını Rock tarihine yazdırmışlardır.
Led Zeppelin'in müziği Purple'ınki ile karşılaştırıldığında biraz daha serttir. Onda klasik müzik havası veren tuşlu çalgılar ve teknik isteyen ama sonu belli bir tarzdaki gitar soloları yoktur. Zeppelin'in gitar soloları daha uçuktur ve beklenmedik yönlere gider. Davul daha vurucudur, asla arka planda kalmaz. Sözler daha sert ve daha tabu konularla ilgilidir. Önceleri, Eric Clapton ve Jeff Beck gibi efsanevi gitaristler çıkaran Yardbirds'de çalan Jimmy Page ve solist Robert Plant'in önderliğinde oluşturdukları tarz ile Heavy Metal'e satanik damgası vurulmasına yol açacak ilk gruptur Led Zeppelin. Sonrasında grubun başarı için ruhlarını şeytana sattığı, bir çok şarkı sözlerinde gizli gizli şeytanı ve satanizmi öven sözler olduğu söylenecektir. Biraz da bunun ve isimsiz ilk dört albümün yarattığı gizemle grup hatırı sayılır bir kitleyi kendine bağlamıştır.

Reggae'den folka bir çok değişik müzik tarzını Heavy Rock potasında erittikleri müzikleriyle adlarının yanına "Tüm zamanların en çok bilinen Heavy Metal grubu" ünvanını da ekleyeceklerdir. Bunda hala bile ABD radyolarında en çok istek alan parça olan "Stairway To Heaven"ın da etkisi büyüktür. Bunun yanında "Whole Lotta Love", "Black Dog", "Dazed And Confused", "D'yer Mak'er" gibi klasiklerini de unutmamak gerekir. Daha geç dönem eserleri arasında da "Kashmir", "Achille's Last Stand" gibi uzun ve sağlam bestelerini saymak gerekir

Grubun "rock till you drop" tarzı konserleri ise saatler süren ayinlere dönmektedir. Enerji ve adrenalin üst düzeydedir; bir de konser alanının üstünü kaplayan marihuana dumanı. Sonradan bir çok Metal konserinde görmeye alışacağımız uzun gitar ve davul soloları ilk defa Zeppelin tarafından gerçekleştirilmiştir. John Bonham'ın kendini kaptırdığı konserlerde bir saate varan davul soloları attığı anlatılır efsanelerde!
Ve Black Sabbath. 30 yıl sonra dönüp bakıldığında ve günümüz şartlarına göre değerlendirildiğinde Deep Purple ve Led Zeppelin'e ancak Hard Rock grubu denilebilecekken, Black Sabbath tartışılmaz bir şekilde Heavy Metal'dir. Bu yüzden grubun Heavy Metal tarihindeki yeri eşsizdir. Yoğun, karanlık, uğursuzluk kokan müzikleri ve adeta çatırdayan gitarları ile yepyeni bir tarz getirirler Rock'a. Gitarist Tony Iommi ve grup arkadaşları Ozzy Osbourne, Geezer Butler ve Bill Ward, iki klasik albüm "Paranoid" ve "Master Of Reality" ile bunlarda yer alan klasikler "N.I.B.", "Paranoid" ve "Children of the Grave" ile Heavy Metal'e yön çizerler. Metallica ve Nirvana gibi yıllar sonra kurulacak gruplar müzikal yönelimlerini, üyelerinin gençliklerinde dinledikleri Black Sabbath klasiklerinden alacaklardır. Ciddi bir şekilde bakıldığında Black Sabbath öyle bir gruptur ki katıksız saf Heavy Metal'in, yetmişlerin sonunda patlayacak Punk/Metal tarzının, seksenlerin sonu doksanların başında Seattle'da patlayacak Grunge'ın, Kuzey Avrupa ülkelerinde çıkış bulacak satanik söylemli Black Metal'in temelinde durmaktadır.

Her ne kadar Satanizm'i Heavy Metal'e Led Zeppelin'in soktuğu kesin olsa da bunu en iyi kullanan grup Black Sabbath olur. Giyimlerinden sahne düzenlemelerine, şarkı sözlerinden albüm kapaklarına kadar her konuda buram buram şeytan kokmaktadır grup. Normal olarak grubun, sıradan ebeveynler üzerinde yarattığı infial büyüktür. Yıllar yılı sürecek Heavy Metal düşmanlığının temelleri de Sabbath'in özellikle de asi solistleri Ozzy'nin kişiliğinde toplanan tepkiler ile atılır.
Yetmişlerin ortalarında, yedi yeni grup sahneye çıkar ve farklı yönlere doğru giderek bir Heavy Metal yelpazesi oluşumuna katkıda bulunurlar. Judas Priest, bu tarz müzikte çift solo gitarist kullanan ilk grup olur. Aerosmith blues'a geri dönüş ile birlikte seks ve uyuşturucuyu da getirir. Thin Lizzy coşturucu ve eğlendirici bir tarzın öncüsüdür. "Bohemian Rhapsody" gibi bir şaheserin yaratıcısı Queen ise daha seçkinci ve adına uygun bir şekilde daha asildir. Kiss, Alice Cooper'ın makyajını ve sahnesini biraz daha ileriye götürerek Glam Rock'ın temellerini atar. Blue Oyster Cult ise 60'ların basit söz ve ritmlerini Heavy Metal'e katan gruptur. AC/DC'nin getirdiği ise Heavy Metal'in temel taşlarından olacak saldırganlıktır.

Bu yıllarda ortaya çıkmış olan bir çok grup, birer Heavy Metal devi olarak yerlerini sağlama alırken, Metal dışı olarak sınıflandırabileceğimiz bazı Rock grupları da bu tarzdan etkilenerek müziklerine Heavy unsurları da katmışlardır. Bunların en önde gelenleri olarak Physicodelic Rock tarzının öncüsü Pink Floyd'u, yine Progressive Rock grupları Genesis, Jethro Tull, Yes ve King Crimson'ı sayabiliriz. Hatta Jethro Tull, 80'lerde oldukça sert parçalar da yaparak Grammy ödülleri kapsamında 1989'da ilk kez verilen Heavy Metal Grubu ödülünü de kazanacaktır. Rush ve Marillion gibi daha geç dönem Progressive grupları da Heavy Metal öğelerini sıkça kullanmışlardır.
Ne yazık ki yetmişlerin sonlarıyla birlikte Klasik Heavy Metal yıllarının da sonu gelmiştir. Aerosmith, Thin Lizzy ve Black Sabbath, üyelerinin uyuşturucu sorunlarına yenik düşmüştür. Kiss, işi ticarete dökerek ruhunu kaybetmiştir. Deep Purple eleman değişiklikleriyle kendi kendini bitirirken, baterist John Bonham'ın ölümü Led Zeppelin efsanesinin de sonu olmuştur. Judas Priest ve Queen, tarihlerinin en sönük eserlerini vermişlerdir. Metal ölüm döşeğindedir.
Yine de çok az sayıda grupbayrağı taşımaya devam ederler. Okul çocuğu giyimli Angus Young'un değişik gitar tarzı ve Bon Scott'ın cehennemi çığlıkları AC/DC'yi Metal'in yeni lideri konumuna getirmiştir. Bununla birlikte ilk gitar kahramanlarından Ted Nugent'in adı sıkça duyulmaya başlanmıştır. Deep Purple'dan ayrılan Ritchie Blackmore da daha özgür ve sert takıldığı yeni grubu Rainbow'da tüm zamanların en iyi Metal solistlerinden Ronnie James Dio ile çalışma şansı yakaladığı iki albüm ile efsaneleşmiştir: "Rainbow Rising" ve "Long Live Rock n'Roll". Bu iki albüm aynı zamanda Heavy Metal dünyasının, konusunu mitolojiden alan eski efsaneler ile ilk tanışması olur. Dio, daha sonra kurduğu kendi grubunda bu epik tarza çok fazla yer verecek, seksenlerin sonuyla hayat bulacak olan Power Metal de, Dio'nun destanlardan, kutsal savaşlardan, şövalye ve kahramanlardan bahseden bu tarzını temel alacaktır.
Heavy Metal, altmışların sonlarıyla yetmişlerin başlarında yavaş yavaş büyürken, aynı tarihlerde bir de kardeşe sahip olmuştur. Iggy and the Stooges ve New York Dolls gibi gruplarla palazlanan Punk, her zamanki gibi olaya İngiliz gruplarının el atmasıyla 70'lerin sonunda büyük bir patlama yaşar ve müzik dünyasına adeta bir bomba düşer. Sex Pistols, Clash, Ramones, Damned, Misfits gibi genç gruplar Punk'ı tüm dünyaya duyururlar. Heavy Metal gruplarına yeni yeni alışmaya başlayan müzik çevreleri, bu tümüyle anarşist kimlikli, her şeye karşı olan, sürekli küfür eden, toplumu iplemeyen, konserlerinde izleyicilerine tüküren onları itekleyen, işin ilginci takipçilerinin de bundan hoşnut olduğu Punk/Metal grupları karşısında adeta şok olurlar. İşin en trajikomik yanı ise bu gruplardaki üyelerin çoğunun enstrüman yetkinliklerinin neredeyse sıfır olması ve ürettikleri müziğin belli bir kaç akor üzerinde gidip gelmesidir. Ama herşeye saldıran, isyan eden sözler çok iddialıdır, enerji gitar tellerini koparacak, baterileri patlatacak şekilde üst düzeydedir. Tüm konserler mutlaka sahnenin darmadağın edilmesiyle sona ermektedir.
Bu gruplar içinde üç tanesi, postpunk diyebileceğimiz 80 sonrası dönemde de etkilerinin sürmesi nedeniyle ayrıca önem taşırlar: Iggy and the Stooges, Ramones ve Sex Pistols. Karizmatik kişilik Iggy Pop'un grubu olan Stooges özellikle, enerji dolu ve her türlü taşkınlığın sergilendiği konserleriyle ünlenir. Iggy Pop sahnede şarkı söylemekten çok çığlık atmakta, bağırıp çağırmakta, küfür etmekte hatta bazen soyunup edep yerlerini göstermektedir. Daha derli toplu ve diğerlerine göre müzikal açıdan daha yetkin olan New York kökenli Ramones, punk söylemini daha temiz bir şekilde kullanmaktadır. Ramones, Amerika'da daha sonraki dönemlerin yıldızlarından Red Hot Chili Peppers, Faith No More gibi gruplara önemli bir esin kaynağı olur.

Sözü edilen üçüncü grup ise tartışmasız bir şekilde tüm zamanların en popüler punk rock grubu olan Sex Pistols'dır. Rock müziğe "her şeyi yok et" kavramını sokan Sex Pistols, histerik Johnny Rotten liderliğindeki 20 yaşlarındaki İngiliz gençlerinden oluşmaktadır ve Londra'nın göbeğinde hızla kendilerine benzeyen bir çevre yaratmışlardır. "Anarchy in the U.K.", "Gode Save The Queen" gibi politik protestolar taşıyan şarkılarıyla önce Kraliçe'nin kutsal topraklarında sonra da tüm Batı dünyasında bir UFO etkisi yaratırlar. Bas gitaristleri Sid Vicious'un ölümüyle son bulan ve yalnızca 3 yıl süren müzik yaşamları başka hiç bir grubun yapamadığı ve kolay kolay da yapamayacağı bir etki bırakır Rock dünyasında. Doksanlaı yılların başında Nirvana'nın kopardığı büyük fırtına bile Sex Pistols'ınkinin yanına yaklaşamaz. Artık hiç bir şey eskisi gibi değildir, tüm tabular yıkılmıştır...
Sex Pistols'ın müzik dünyasından geldiği hızda kaybolması ile birlikte diğer başarılı Punk grupları da yeraltına inerler ve popüler müzik endüstrisi rahatlar.
Punk'ın İngiltere'de patladığı yıllarda bu türe sokamayacağımız ama köklerini aldığı Rock n'Roll tarzına saldırgan söylem ve sert riffleri sokan bir başka İngiliz grubunu da bu bağlamda anmak gerek. Motorhead, günümüzde trash/speed/power metal olarak adlandırılan, hatta sonraları death metal'in de temelinde kullanılacak olan müzikal tarzı Heavy Metal'e sokar. Bunu yaparken de en sadık izleyicilerinin dönemin punk dinleyicilerinden çıktığını söylemek yalan olmaz. Lemmy Kilminster'ın karizmatik kişiliğiyle ön plana çıktığı Motorhead "Overkill", "Bomber", "Ace Of Spades" ve "Iron Fist" gibi parçalarıyla Hardcore'un gerçek anlamda babasıdır.
Heavy Metal'de Yeni Dalga
Yetmişlerin sonunda ölüm döşeğinde bıraktığımız Heavy Metal, köklerini sallayan Punk ile birlikte kendine gelir. Punk gruplarının sahneden çekilmesiyle birlikte, onların tarzını da dikkate alır. İlk dönem gruplarında görülen uzadıkça uzayan şarkılar punk'ın da etkisiyle kısalmıştır. Sözler daha basit ama daha vurucudur. Yetmişlerde kurulmuş ve ünlü olmuş Judas Priest, Scorpions gibi gruplar yeni tarza hemen uyum sağlarlarken esas yeniden doğuş "New Wave of British Metal" (NWOBM) akımıyla gelir. Diamond Head, Def Leppard, Iron Maiden, Saxon, Samson, Tygers of Pan Tang, Venom, Raven ve Sweet Savage gibi gruplar tüm İngiltere'de birdenbire ortaya çıkarlar. 80-82 arasında kısa bir yaşcanım sürecek NWOBM, ardında sadece üç büyük grup Iron Maiden, Def Leppard ve Saxon'ı bırakarak tarihe karışır. Kalan gruplar ve özellikle Iron Maiden seksenli yıllarda Heavy Metal'in tartışmasız lideri olacaktır.
Iron Maiden, Heavy Metal'e mistik havayı geri getirmiş, son derece sert riffler, o zamana kadarki gruplarda fazla dikkate alınmamış bas gitarın lider Steve Harris tarafından grubun müziğinin temeline oturtulması ve unutulmaz solist Bruce Dickinson'ın siren benzeri sesiyle sürüklediği "The Number Of The Beast", "Piece Of Mind", "Powerslave" gibi albümlerle, Metallica'nın yükselişine kadar olan sürede Heavy Metal'in zirvesine yerleşirler. İlk olarak Iron Maiden'da görülen ve çift solo gitarla bass'ın ortak katkısı ile ortaya çıkan sound, daha sonra bir klasik haline gelecek ve seksenlerde doğan bir çok grup daha değişik şekillerde de olsa bu tarzı kullanacaktır.

Iron Maiden'ın çıkış yıllarında alt grupluk yaptığı ama sonra onları geçtiği Judas Priest ise deri giyim ile Heavy Metal'e bir başka karakteristik unsur katacaktır bu yıllarda. Onlar da punk'ın etkisiyle "Breaking The Law" tarzı parçalar yaparak popülerliklerini artırırlar. Aynı sıralarda Almanya da Heavy Metal'deki ilk temsilcilerini uluslararası arenaya sokmuştur. Yetmişlerde yine çift gitar kullanarak oldukça melodik parçalarla ilgi çekici albümler yapan Scorpions, seksenlerin başında bazen gerçekten sertleşen ("Blackout", "Rock You Like A Hurricane" bazen de aşk baladlarına dönen ("Holiday", "Still Loving You" parçalarıyla ünlenir. Avrupa tarzı katıksız Heavy Metal'i de "Breaker" ve "Restless and Wild" gibi sağlam albümleriyle yine bir Alman grubu, Accept yaratacaktır.
Seksenlerin başı Thrash Metal'in de başlangıcıdır. Venom'un iki klasik albümü "Welcome to Hell" ve "Black Metal" bu türün ilk örnekleri olarak daha sonraları Death Metal'e dönüşecek soundun temeli olurlar. Venom'la başlayan daha hızlı ve saldırgan Heavy Metal tarzı, Metallica, Exodus ve Slayer ile zirveye ulaşacaktır.
Avrupa'nın aksine köklerini Kiss gibi gruplardan ve daha popüler söylemden alan Amerikan Metali yetmişlerin sonundaki ilk örneklerini Van Halen, Journey, Foreigner gibi gruplarla verir. Seksenlerin başında Avrupa'da yeni dalga akımı güçlenirken, Amerika'da pop/glam metal patlaması yaşanmaktadır. Kaliforniya kökenli gruplarla başlayan bu akımın öncüleri olarak Motley Crue ve Ratt'i sayabiliriz. Bir yanda Sweet ve T-Rex gibi kolay tüketilen bir müzik yapan, diğer yandan Kiss ve Alice Cooper gibi şovlarını pahalı bir tiyatro sahnesine dönüştürerek görselliği ön plana çıkartan grupları temel alan yeni Amerikan grupları, bu dönemde parsayı toplarlar.
Motley Crue, belki de seksenlerin en önemli pop metal grubu olarak, Heavy Metal'i tümüyle ticari bir anlayışla kullanan 1982 albümü "Too Fast For Love" ile seksenlerin LA Metal patlamasına öncülük eder. Yenilerden "Round and Round" ile Ratt, ve daha eski gruplardan "We're Not Gonna Take It" ile Twisted Sister, "Cum On Feel the Noize" ile Quiet Riot pop metalin en ilgi çeken ve doğal olarak da en çok para kazanan grupları olarak bu dönemde adlarından söz ettirirler.
Albüm satmak deyince, Metal grupları arasında albümleri en çok satan isimler de seksenlerde Atlantik'in iki ayrı yakasında kurulan iki gruptur. Daha önce NWOBM'den arda kalan üç isimden biri olarak saydığımız Def Leppard albüm satışı konusunda Heavy Metal'in bir numarasıdır. "Pyromania" ve özellikle de tüm zamanların en çok satan Metal albümü olan "Hysteria" ile toplam 30 milyon kopyaya yaklaşan satış rakamlarına ulaşan Def Leppard'ı "Slippery When Wet" ve "New Jersey" albümleriyle ünlenen Bon Jovi takip eder. Her iki grup da Scorpions'ın Avrupa'da biraz erken olarak yaptığı, hem hızlı hem de yavaş parçaların yer aldığı her kesime seslenen albümlerini, o yıllarda patlayan video-klip ve MTV desteğiyle dünya gençliğine ulaştırırlar.

Bu sıralarda Kiss de popmetalin babası konumunda adından söz ettirmeye devam etmiş, Motley Crue ve Ratt'in yanına Kix, Faster Pussycat ve L.A. Guns gibi gruplar eklenmeye devam etmiştir. İngiltere ise hala Thunder, Gun, ve Cult gibi daha seçkinci ve klasik gruplar üretmeye devam etmektedir. Politikaya bulaşmayan, hafif sözler üreten kolay yenilip tüketilen Pop Metal, Bon Jovi, Def Leppard ve Motley Crue'nün öncülüğünde ve medyanın da desteğiyle listeleri silip süpürmektedir. Ancak 80'lerin sonundaki son büyük metal patlamasını gerçekleştirecek grup yeni yeni sahne almaktadır.
San Fransisco barlarında, her bir üyesi punk, blues, klasik heavy metal, güney tarzı rock gibi değişik tarzlardan hoşlanan bir grup, Hanoi Rocks, Rolling Stones ve Aerosmith gibi yaşlı grupların parçalarını o yıllarda gözde olan Pop Metal tarzında yorumlamaktadır. O sıralar pek de dikkat çekmeyen Guns n'Roses ilk albümü "Appetite for Destruction" ile patlar. "Welcome to the Jungle" "Sweet Child O' Mine" ve "Paradise City" gibi parçalar hem liste başarısı hem de görkemli bir şöhret getirir gruba. İngiliz asıllı gitaristleri Slash'in blues kökenli gitarı, Duff McKagan'ın punk tarzı bass kullanımı ve bunların üstüne binen Axl Rose'un muhteşem gırtlağı grubun değişik tarzını oluşturmaktadır. Grup esas büyük başarısını 1991'de iki albümlük "Use Your Illusion" serisiyle yakalayacak ama şöhreti kaldıramayan grup üyeleri, grubun sonunu da hazırlayacaklardır.
Guns n'Roses ile birlikte listelerde zirve yarışına katılacak başka pop metal grupları da bu yıllarda ortalığa yayılırlar. Yeni bir söylem getirmeyen popüler tarzdaki grupların en önde gelenleri olarak Poison, Warrant, Cinderella, Winger, Great White, Stryper ve Slaughter gibi grupları sayabiliriz. Bunların arasında White Lion, Skid Row, daha eskilerden Dokken, Bad English gibi gruplar ile "Boat On The River" ile unutulmazlar arasına giren Styx'den Tommy Shaw ile usta gitarist Ted Nugent gibi isimlerin kurduğu Damn Yankees, bu dönemde biraz daha kaliteli müzik yapan gruplar olurlar. Avrupa'dan da Europe bu pop metal furyasına katkıda bulunacaktır. Diğerlerine nazaran hem müzikal açıdan hem de teknik olarak bir gömlek üstün olan tek grup ise Tesla'dır.
Pop Metal akımı Heavy Metal sahnesine dişi grupların da çıkmasına ön ayak olur. Bu tarzın fazla güç gerektirmemesi ve belli yapılar üzerinde dönmesi, Runaways, Girlschool gibi daha eski grupların yanına biraz olsun bu işi kıvıran Vixen, L7, Phantom Blue gibi ismleri de ekler. İki eski Runaways üyesi Joan Jett ve Lita Ford ise "I Love Rock n'Roll" ve "Kiss Me Deadly" gibi hitlerle bu yıllarda ünlerinin zirvesine ulaşırlar.

Popüler Heavy Metal sahnesine bu tarz gelişmeler olurken, perde arkasında kalan sert grupların gelişimi sürmektedir. Daha tutucu bir Heavy Metal kitlesine seslenen ve tarzlarından ödün vermeyen efsanevi isimler yaşantılarını sürdürmektedir. Yeniden toparlanan Black Sabbath, önce Dio ile sonra da Ray Gillen'ın solistliğiyle iki sıkı albüm "Heaven and Hell" ve "The Eternal Idol" yapar. Sabbath'dan ayrılmış olan Ozzy Osbourne "Blizzard of Ozz" ve "Diary of a Madman" ile gerçek Heavy Metal'in zirvesine oynamaktadır. Ozzy'nin gruplarında çalan Randy Rhoads, Jack E.Lee gibi gitaristler ile başlayan Melodik Heavy Metal, Savatage ile birlikte yeni bir kimlik kazanacak ve Power Mewal adını alacaktır. Efsanevi gruplarla çalışarak kendini Heavy Metal dünyasına kabul ettiren Ronnie James Dio da Vivian Campbell, Jimmy Bain ve Cozy Powell'ı da yanına alarak kurduğu kendi grubuyla yeni bir efsane yaratmaktadır. Seksenlerin ortalarında yükselen bir başka grup da yine melodik ama yeterince ağır tarzıyla Manowar olacaktır.
Pop Metal'in listelerdeki hakimiyeti sürerken, Motorhead ve Venom gibi grupların takipçileri Heavy Metal'in yumuşayarak güncel tarzlara yaklaşmasından korkmaktadırlar. Neyse ki korkuları uzun sürmez ve karışık riffleri, hırlayan vokalleri ve çift pedallı gürültülü davuluyla Metallica, imdatlarına yetişir. İlk iki albümü "Kil'em All" ve "Ride The Lightning" ile kendine sağlam bir kitle edinen Metallica, üçüncü albümü "Master Of Puppets" ile tek kelimeyle bir Metal başyapıtı yaratarak adını türün zirvesine yazdırır.
Yine San Fransisco çıkışlı Exodus ile Avrupa kökenli Mercyful Fate kısa bir süre sonra Metallica'yı izleyen bir çıkış başlatırlarken, üç büyük grup daha Anthrax, Slayer ve Megadeth Heavy Metal'in yükselen yeni tarzı olan speed/thrash metalin önülüğünü yaparlar. Eski Metallica gitaristi Dave Mustaine'in grubu Megadeth, sürekli tempo değiştiren karışık yapıdaki parçaları ile dikkat çeker. Anthrax ise o sıralar zenci müziğine yeni bir soluk getirmiş olan rap tarzını da kullandığı sert ve hızlı rifflerden oluşan müziğiyle kendi tarzını geliştirmektedir. Zamanının en sert grubu olarak Slayer, görselliğini satanik imajlardan alan müziğiyle bir çok Heavy Metal dinleyicisinin favorisi olur. Özellikle "Angel Of Death" adlı parçaları bir klasiktir.
Bu gruplardan daha sonra sahneye giren Suicidal Tendencies punk, alternatif ve rap tarzı müzikleri Heavy Metal potasında eriterek Hardcore'un en iyi grubu olur. Pop Metal'in daha sert söylemini kullanan Pantera ise doksanlarla birlikte thrash metale kayar. Metallica'nın en sağlam takipçilerinden Testament da seksenlerin sonlarıyla doksanların başlarında çıkardığı albümlerle önemli müzikal ve ticari başarılara ulaşır. Daha arka planda kalmış ve yer altı şebekesi tabirini kullanabileceğimiz bir gençlik grubu arasında destek bulan Overkill, Nuclear Assault, Dark Angel gibi gruplar da thrash tarzını yaymaktadırlar. Bunların yanında Metal Church, Flotsam & Jetsam, Sacred Reich, Voivod gibi gerçekten sağlam bir çok grup da popüler akımlara uyum sağlayamadıkları ya da sağlamayı reddettikleri için gün ışığına çıkmadan sesszice yaşamlarını sürdürürler

Thrash Metal bilinen en uç haliyle yeni bir metal tarzının da aracısı olur: Death Metal. Venom'un "Welcome to Hell" albümünde ilk örneklerine rastladığımız Death Metal, aslında thrash grupları olan Celtic Frost, Sodom ve Kreator'un bazı albümleriyle kimlik kazanır. Hellhammer, Death, Possessed ve Bathory gibi gruplar da türü sahiplenen isimler olurlar. Bu tür hiç bir zaman ticari başarıyı hedeflemez ve daha ziyade bir mezhep gibi belli çevrelerde yayılır. Gitarlar olabildiğince heavy'dir. Tempo son sürat giden bir lokomotiften, kaplumbağa hızına düşüp çıkmaktadır. Davullar tabii ki çift pedallıdır. Vokaller için yapılacak en uygun tanımlama böğürmek olur.
Death Metal'in Hardcore'a yaklaştığı noktada Sepultura, Obituary, Deicide ve Morbid Angel gibi gruplar yeni tarzın sesi olurlar. Özellikle Sepultura, Brezilya'dan çıkmış ilk uluslararası Metal grubu olarak önce "Beneath The Remains" ile belli bir fan kitlesi yakalar. Artık Heavy Metal'i de ticari sahneye çeken MTV'nin de desteğini alan 1993 albümleri "Chaos A.D." ise grubun adını tüm dünyaya duyurur. Bu arada Death Metal'in içinde de daha radikal gruplar ortaya çıkmaktadır. Ne söyledikleri ne de çaldıklarından fazla bir şey anlaşılmayan ve dinlemek için kesinlikle idmanlı olunması gereken Napalm Death, Pestilence, Cannibal Corpse gibi gruplar seksenlerin ikinci yarısı ve doksanların başıyla birlikte sahne almışlardır.
Death Metal daha radikal yönlere doru giderken köklerini Black Sabbath ve daha sonraları Slayer'ın satanik söylemlerinden alan yeni bir tarz, Death Metal rifflerini biraz daha melodik hale getirerek ve çıktığı yer alan Kuzey Avrupa'ın havasını da katarak palazlanmaktadır. Gerçek anlamda doksanların başında ortaya çıkan Black Metal, ortaçağ engizisyonunu ve buna karşıt şeytana tapma ayinlerini konu alan video-kliplerin de desteğiyle gelişir. Samael, Satyricon, Cradle of Filth ve Moonspell bu türe en iyi örneklerdir. Görüntü ve vokal kesinlikle Death Metal'dir ama müzikal yapı, sert heavy metal tarzının içine klasik müzik, Avrupa folk müziği hatta flamenkoyu bile alacak kadar geniştir. Doksanlarda daha da ilgi toplayacak Black Metal, Tiamat, Therion, Sentenced, Cemetary, At the Gates, Dark Tranquillity ve In Flames gibi gruplarla daha da gelişecektir.
Daha hızlı ve sert metale yönelen gruplar, Thrash'i Death'e onu da Black Metal'e döndürürlerken, daha yavaş ama yoğun bir metal tarzını ortaya çıcanımrlar. Death ve Black Metal'in aksine Hristiyan yaklaşımların üstüne kurulan müzikleriyle Trouble, Candlemass, Cathedral ve Paradise Lost gibi gruplar Doom ve Gothic Metal tarzlarının yaratıcıları olurlar.
Orkestral tarzda klavye ve org kullanımı, yer yer death tarzında ama çoğunlukla opera tarzı vokaller, ortodoks ve katolik inanışlarına yer veren şarkı sözleri, tarzın genel özelliğidir. Hatta daha da ileri gidilerek Latince söz yazımı bile uygulanmıştır. My Dying Bride ve Anathema bu tarzın yeni örnekleri olarak 21.yüzyılla buluşurlar.
Metal Yönünü Arıyor
Seksenli yılların ikinci yarısında bir yanda Iron Maiden, Judas Priest, AC/DC gibi grupların temsil ettiği Klasik Heavy Metal, diğer yanda Metallica, Megadeth ve Slayer ile kimlik bulan Speed/Thrash Metal, daha uçlarda Death/Black Metal ile birlikte daha popüler düzeyde de Guns N'Roses, Def Leppard, Bon Jovi ile çok geniş bir yelpazede yaşcanımını sürdüren Heavy Metal, kendi içinden hiç bir kategoriye sokulamayan gruplar da çıkarmaktadır.
80'lerin sert Punk gruplarından Misfits'in solistiGlenn Danzig, kendi adını verdiği grubuyla daha da sert ama punk ile metal arasında kalan bit tarzı sürdürür. Yer yer melodik, içine biraz da satanik görüntü katmış müziğiyle Black Sabbath'ın Ozzy'li yıllarını hatırlatsa da daha sonraları Endüstriyel Metal olarak anılacak müzik tarzına öncülük eder Danzig. Doksanlı yıllarda Nine Inch Nails, Therapy?, Marilyn Manson gibi isimler onun takipçileri olacaklardır.
Mercyful Fate'in solisti King Diamond da solo albümleriyle oldukça değişik bir vokal tarzı denemektedir. Bazen bir tenoru bazen de bası andıran sesiyle oktavlar arasında gezinerek söylediği sözlerini karanlık Avrupa mitolojisinden alan şarkılarıyla kendine has bir söylemi, klasik speed metal üstüne oturtmayı başarmıştır.

Bu arada müzik geleneğinde Rock tarzının yeri olmayan Japonya gibi ülkeler de Heavy Metal grupları çıkarmaya başlamışlardır. Akira Takasaki gibi bir gitar virtüözünün kurduğu Loudness Japon Heavy Metal tarzının en başarılı örneği olarak yerini alır. ABD'de de Pop Metal'e katılamayacak ama Heavy Metal'in klasik özelliklerini kullanarak sıradan ama sert bir müzik yapan WASP ve Gwar gibi şov grupları seksenlerin ikinci yarısında ortaya çıkarlar.
Seksenli yıllarla birlikte ortalığın tonlarca Heavy Metal müzisyeni ile dolması, bazı müzisyenleri kendilerini daha da uç noktalara doğru yetiştirmeye yönlendirir. Örneğin bu kadar çok gitaristin arasından sıyrılmak için kendi tarzını bulmak, daha hızlı akor basmak gitar virtüözlerini doğurur. Eskilerin grup içinde kaybolan usta gitaristlerine nazaran bu yeni isimler, tek başlarına anılmakta söz yazılmış eserlerinin yanında enstrümantel parçalara da ağırlıklı olarak yer vermektedirler. Gitar virtüözü denilince akla gelen ilk isimler Joe Satriani ve onun öğrencisi Steve Vai ile birlikte Yngwie J.Malmsteen'dir. "Gitaristlerin Gitaristi" olarak da tanınan Satriani, "Surfing With the Alien" ve "The Extremist" ile belli bir saygınlığı yakalarken ünlü gruplarla çalışmayı seçen Vai, Frank Zappa, Whitesnake, ve David Lee Roth gibi isimlerle çalıştıktan sonra doksanlarda solo albümler de yapmıştır. Bu ikisinin tersine Malmsteen, temelini klasik müzikten aldığı tarzını grubu Rising Force ile birlikte kullanmış ve tüm zamanların en hızlı gitaristi ünvanını da yakalamıştır. Ancak çok fazla albüm yapması ve kendini tekrar eder hale gelmesi ona olan ilgiyi azaltmıştır. Bu üç ismin gölgesinde kalmakla birlikte Richie Kotzen, David Chastain gibi isimler de virtüöz olarak adlarını duyurmuşlardır. Yine bir diğer isim Marty Friedman da bir yandan kendine has solo albümler çıcanımrken esas ününü Megadeth'in gitaristi olarak yapmış ve grubun doksanlardaki çıkışını sağlayan isim olmuştur.
Yine bu yıllarda thrash ve pop metal arasına sıkışan Amerikan Heavy Metali'nde kendine has tarzıyla yeni bir grup ortaya çıkmıştır. Yine kendine has bir grup olan Rush'ı hatırlatan çıkışıyla Queensryche, Hendrix'ten sonra ve Grunge patlamasından önce Seattle'dan çıkan yegane gruptur. Yetmişlerin sonunda popülaritesini yitiren Progressive Rock'ı alıp biraz daha sertleştirerek Progressive Metal haline getiren grup, "The Warning" ve "Rage For Order" ile hatırı sayılır bir ticari başarı da yakalamıştır. Ancak esas başarıyı Pink Floyd'un unutulmaz "The Wall"undan esinlenerek yaptıkları ve Heavy Metal müziğin ilk tema albümü diyebileceğimiz "Operation: Mindcrime" ile 1 milyonluk satış barajını aşıp platin albüm ödülü kazanarak yakalamışlar, izleyen albümleri "Empire" ile de bu başarıyı tekrarlayarak unutulmazlar arasına katılmışlardır.
Queensryche'ın başarısından feyz alan yaşlı Rush da doksanların başında daha sertleştirdiği müziğiyle Heavy Metal klasmanına dahil olmuştur. Onları izleyen Crimson Glory ve King's X gibi gruplar da melodik vokal ve heavy rifflerle bu tarzı sürdürmüşlerdir. Bir çok Power Metal grubuna evsahipliği yapan Florida'dan çıkan Savatage ve Almanya'nın Scorpions ve Accept sonrası temsilcileri olan Helloween ve Running Wild da Progressive Metal tarzından etkilenerek Power Metal'e şu anki kimliğini kazandırmışlardır.
Queensryche, Fates Warning ve Rush gibi gruplarla Heavy Metal'in içine entelektüel sözler ve bilim kurgu dahil olurken doksanların başında kurulan genç gruplar da hardcore olarak bilinen heavy metal ile punk rock'ın evliliği üzerine kafa yormaktadırlar. Suicidal Tendencies'in sert söylemiyle belli bir yöne doğru giden Hardcore, seksenli yılların sıkı grubu Dead Kennedys ve her şeye karşı liderleri Jello Biafra'dan etkilenen genç kuşak Rage Against The Machine, D.R.I., Corrosion of Conformity, Fugazi, Biohazard gibi anarşist temelli gruplar kurarlar. Eski Anthrax ve Nuclear Assault üyelerinden oluşan S.O.D., o yıllarda en çok duyulan Metalcore grubu olur.
Teknolojiye daha çok yönelen başka bir kesim ise Endüstriyel Metal tarzını geliştirirler. İlk defa Danzig ile görüldüğünü söylediğimiz techno davul ve gitarlar ABD'de Nine Inch Nails, Britanya'da Therapy? ile kullanılmaya devam ederken, türün en iddialı albümü Al Jourgensen'in grubu Ministry ile gelir: "Psalm 69". "New World Order", "Jesus Built My Hotrod" ve "Just One Fix" gibi buram buram protesto kokan şarkılarla dolu albüm tartışmasız en iyi Endüstriyel Metal albümü olur. Bu arada Nine Inch Nails'in beyni Trent Reznor, çeşitli müzik organizasyonlarına fikir mimarlığı etmektedir. "Lollapalooza" Alternatif Müzik festivalleri serisi bir çok grubun katılımıyla yeni Heavy Metal tarzının sesini duyuran bir hareket olur.

Yine değişik tarzlar deneyen ve jazz'dan blues'a rap'ten funk'a hardcore'dan zenci müziğine bir çok türü Heavy Metal'e sokan Living Colour, Jane's Addiction ve Faith No More gibi gruplar yeni bir Alternatif Metal dalgasını başlatmışlardır. Los Angeles kökenli Red Hot Chili Peppers'ı da bu gruba dahil etmek gerekir. Perry Farrel'ın kişilğinde oldukça değişik konulara ve müzikal tarzlara el atan Jane's Addiction, üç albümle efsane olur. Aradığı başarıyı ikinci solistleri Mike Patton ile bulan ve "The Real Thing", "Angel Dust" gibi iki süper albümle adını tüm dünyaya duyuran Faith No More, gruba stilini veren gitarist Jim Martin'in ayrılmasıyla doksanların başında düşüşe geçse de adını unutulmazlar arasına sokmuştur. Bu gruplar dışında seksenlerin başında kurulan ve daha sonra Grunge gruplarına yol göstericilik edecek olan Sonic Youth'un da ismini anmadan geçmemek gerekir.
Temellerini Neil Young'ın "Crazy Horse" albümünden ve bir yandan Velvet Underground bir yandan Black Sabbath gibi birbirinden alakasız gruplardan alan Grunge, ABD'in en muhalif şehirlerinden işçi yoğunluklu Seattle'da palazlanmaktadır. Mudhoney, Mother Love Bone, Dinosaur Jr. gibi gruplarla seksenlerin sonunda başlayan akım, doksanların başında Nirvana'nın "Smells Like Teen Spirit" adlı parçasıyla patlamaya dönüşür. Klasik Heavy Metal'in Punk ve Sex Pistols ile 70'lerin ikinci yarısında yaşadığı içeriden gelen büyük saldırıdan sonra ikinci büyük saldırı Grunge'dan gelecektir. Aynı Punk gibi seçkinciliğe karşı olan ve herkesin kolayca çalabileceği basit melodiler üzerine kurulu bu yeni müzik tarzı Nirvana solisti Kurt Cobain'in depresif lirikleriyle milyonlarca X Kuşağı yeniyetmenin marşı haline gelir. Pop/Glam Metal'in sunduğu şatafatlı ortamın onların yaşamlarında yeri yoktur. Onların gerçeği yaşcanım mücadelesidir ve Nirvana, Soundgarden, Pearl Jam, Alice In Chains gibi gruplar bu gerçeği haykırmaktadır müziklerinde.
Grunge ile birlikte Pop Metal'in merkezi Los Angeles ve Thrash'ın doğduğu yer olan San Fransisco'dan Seattle'a kayar Amerikan Heavy Metali. Çok küçük ölçekli SubPop Records'dan yayınlanan Grunge albümlerinin gördüğü ilgi büyük plak şirketlerini uyandırır ve 80'lerin ikinci yarısında Aerosmith üzerine oynadığı kumarla müthiş bir başarı kazanan Geffen, asıl büyük parsayı toplayacağı atılımı yaparak, SubPop'u bünyesine alır.
Nirvana'nın uyanışının ardından hemşehrisi gruplar da hızla ünlenirler. Soundgarden, doğru formülle türün önde gelenlerinden olurken, daha karanlık tarzıyla Alice In Chains klasik Heavy Metal dinleyicini de kendine çeker. Solist Eddie Vedder'in olağanüstü vokaliyle de dikkat çeken Pearl Jam ise ilk albümü "Ten" ile Nirvana'dan sonra en önemli ikinci grubu olur Grunge akımının. MTV'nin de olayı kavrayıp bu türü pompalamasıyla ne kadar dürüst oldukları tartışılan ve bir bakıma yukarıda sayılan dört grup sayesinde parsayı toplayan Stone Temple Pilots, Soul Asylum, Saigon Kick, Kyuss, Blind Melon, Big Chief, Candlebox, Moist ve Sponge gibi bir sürü grup peydahlanır. Bu arada "Riott Girls" akımıyla olaya kadınlar da el atacak başta Cobain'in canımsı Courtney Love'ın grubu Hole olmak üzere, L7, Babes In Toyland gibi gruplar da adlarını duyuracaklardır.
Heavy Metal, Grunge ile birlikte basit ve teknik açıdan alt düzeyde bir yöne giderken, tam tersi bir seçkinlik ve karmaşıklık gerektiren Progressive Metal'in bayrağı da tümü yüksek eğitim almış müzisyenlerden kurulu Dream Theater'e geçmiştir. İlk olarak "Images And Words" ile adını duyuran ve müzikte kalite kaygısı olan orta yaşı aşmış Metal dinleyicilerinin baş tacı ettiği Dream Theater, daha sonraları "Awake", "A Change of Seasons" ve "Falling Into Infinity" gibi albümlerle başarılıkariyerini sürdürür. Onu Watchtower, Shadow Gallery, Angra gibi gruplar da izleyecektir.

Aynı sıralarda iki değişik grup da kendi tarzlarını ortaya koyarak Heavy Metal'e değişik tatlar katmaktadırlar. Oldukça funky bass tarzı ve manik ritmleriyle Primus, son derece ilginç bir gruptur ve her yanıyla kendine özgüdür. Güçlü Heavy tarzı ama isyankar tutumuyla Ugly Kid Joe da doksanların ortalarına doğru ABD'den çıkmış diğer bir önemli müzik grubudur. Biraz Red Hot, biraz Suicidal kokan tarzları ile aynı dönemde funk metal tarzı ile adından söz ettiren Extreme ile birlikte dönemin en başarılı gruplarından olurlar.
Doksanların ortalarına gelinirken Grunge ilk etkisini kaybetmiş ve punkın başına gelen onun da başına gelmiştir. Tepki müziği iyidir de estetikten yoksun bir şekilde sürekli aynı şeyleri tekrarlarsan bıktırırsın. Kurt Cobain'in intiharı da işin tuzu biberi olur ve Nirvana ile başlayan çıkış yine Nirvana ile çöküşe döner. Seattle çıkışlı gruplar birer birer sahneden çekilirken, Helmet, Smashing Pumpkins, Offspring ve Green Day gibi yeni gruplar ortaya çıkarak PostPunk benzeri bir PostGrunge kuşağını oluştururlar.
Heavy Metal'i Ne Bekliyor?
Doksanların ikinci yarısı Heavy Metal / Punk / Hardcore karışımı grupların sahneye hakim olmasına tanık olur. Offspring, Marilyn Manson, Korn, Limp Bizkit, Kid Rock gibi gruplar hem listelerde yükselirler hem de gençlik kesiminde kendilerine sağlam bir yer edinirler. Bu yıllar Kiss, Black Sabbath, Page/Plant, Quiet Riot gibi eski efsanalerin tekrar birleşmelerine, tura çıkmalarına ve doğal olarak derleme albümlere de sahne olur.
Bu arada hala sahnede olanlar da vardır. Iron Maiden 2000'li yılları seksenlerdeki kemik kadrosuna tekrar kavuşarak karşılar ve "Brave New World" albümü ile büyük başarı kazanır. "Load" ve "Reload" ile Alternatif Metal'e kayan ve eski fanlarından tepki alan Metallica, yeni düzenlemeler ve senfonik konserlerle adından söz ettirerek hayranlarını yeni bir çıkış konusunda ümitlendirir. Megadeth, 90'lar boyunca kaliteli albümler yayınlamaya devam eder. Pantera doksanların başında "Vulgar Display of Power" ile yakaladığı başarıyı 2000'de de "Reinventing The Steel" ile tekrarlar. Bunların yanında daha dipten çalışan Power Metal'de bayrağı Almanların yeni harikası Blind Guardian devralmıştır. Bu tarzda müzik yapan yeni grupların çıkması ile birlikte klasik Heavy Metal 2000'lerin başında bir kez daha uyanmaktadır. Son birkaç yıldır Ozzy Osburne önderliğinde düzenlenen Ozzfest Rock Festivalleri benzeri organizasyonlar büyük ilgi toplamaktadır.
Görünen o ki çıktığı ilk günlerden bu yana oldukça değişen ve onlarca alt türe bölünen Heavy Metal'in daha söyleyecek çok sözü var. Black Sabbath gibi Accept gibi katıksız grupları arıyor olsak da Iron Maiden ve Megadeth'in varlığı, fantastik eserler veren Power Metal grupları ve Ozzy ile Dio gibi iki dev solistin hala sahnede olmaları klasik metal takipçilerini umutlandırmaya devam ediyor.

ne dmk paylaşmak gorevimiz

kanka sen biTanesin be saol =)

olm yorum yasın lan az ezildm resmn :P

pylasşm için tşşq.ler mnyak gruplar bnnar sefiorm